توسعه پتروپالایشگاه‌ها به عنوان یکی از محورهای اساسی برنامه هفتم توسعه، نقطه عطفی در مسیر کاهش وابستگی اقتصاد ایران به خام‌فروشی و حرکت به سمت ایجاد ارزش افزوده بیشتر است. خام‌فروشی نفت، که سال‌ها منبع اصلی درآمدهای ارزی کشور بوده، نه تنها ارزش اقتصادی پایینی برای کشور به همراه دارد، بلکه باعث هدررفت منابع طبیعی می‌شود. در این میان، پتروپالایشگاه‌ها با تبدیل نفت خام به محصولات متنوع و با ارزش افزوده بالا، می‌توانند نقش مهمی در تقویت اقتصاد ملی و ایجاد اشتغال ایفا کنند.
این برنامه با ارائه مشوق‌هایی چون تهاتر نفت خام و تنفس خوراک، تلاش دارد تا مشارکت بخش خصوصی و مردمی را در سرمایه‌گذاری‌های کلان صنعت پتروپالایشگاهی جلب کند. این حرکت می‌تواند به توسعه صنعتی پایدار، افزایش تولیدات داخلی و کاهش وابستگی به واردات محصولات با ارزش افزوده کمک کند و در نهایت به تغییر رویکرد اقتصادی کشور از خام‌فروشی به تولید صنعتی پیشرفته منجر شود.
در همین راستا، با عبدالوحید فیاضی، عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی گفتگو کردیم تا نشان دهیم چگونه مشوق‌های در نظر گرفته‌شده در برنامه هفتم توسعه می‌توانند نقش کلیدی در جلب مشارکت بخش غیردولتی و سرمایه‌گذاری در توسعه پتروپالایشگاه‌ها داشته باشند.
فیاضی در این گفتگو تأکید کرد که با اجرای این مشوق‌ها، نه تنها امکان بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های داخلی و کاهش وابستگی به خام‌فروشی فراهم می‌شود، بلکه فضای رقابتی جدیدی برای بخش غیردولتی به وجود می‌آید. فیاضی بر اهمیت نقش دولت در تسهیل شرایط و ایجاد فضای مناسب برای جذب سرمایه‌های غیردولتی تأکید کرد و اظهار داشت که پیوند میان سیاست‌های حمایتی دولت و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به تحولی مثبت در صنعت پتروپالایشگاهی منجر شود.
توسعه پتروپالایشگاه‌ها یکی از محوری‌ترین بخش‌های برنامه هفتم توسعه
فیاضی با اشاره به اهمیت ایجاد سرمایه گذاری بخش غیردولتی در پتروپالایشگاه‌ها تاکید می‌کند: توسعه پتروپالایشگاه‌ها یکی از محوری‌ترین بخش‌های برنامه هفتم توسعه به شمار می‌آید و به عنوان راهکاری استراتژیک برای تغییر مسیر اقتصاد ایران از وابستگی به خام‌فروشی به سمت ایجاد ارزش افزوده مطرح شده است. خام‌فروشی نفت، که در طی دهه‌های گذشته بخش قابل توجهی از درآمدهای کشور را تأمین کرده است، با چالش‌هایی مانند عدم بهره‌برداری کامل از منابع، هدررفت فرصت‌های اقتصادی و افزایش وابستگی به واردات کالاهای با ارزش افزوده بالا مواجه بوده است. این وضعیت به مرور زمان به تهدیدی برای رشد و توسعه پایدار کشور تبدیل شده و نشان داده است که برای رسیدن به خودکفایی اقتصادی و مقابله با تأثیرات تحریم‌های بین‌المللی، باید به سمت بهره‌برداری بهینه از منابع داخلی و توسعه صنایع وابسته به نفت، نظیر پتروپالایشگاه‌ها، حرکت کرد.
وی ادامه می‌دهد: پتروپالایشگاه‌ها به عنوان زیرساخت‌هایی حیاتی می‌توانند نفت خام را که معمولاً به شکل اولیه و با ارزش افزوده کم صادر می‌شود، به محصولاتی متنوع و با ارزش افزوده بسیار بالاتر تبدیل کنند. این امر نه تنها به افزایش درآمدهای کشور کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ای برای اشتغال‌زایی گسترده و بهره‌مندی از دانش و تخصص نیروی انسانی داخلی، به ویژه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و پژوهشگران، فراهم می‌کند. نوآوری و خلق محصولات جدید در صنعت پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند موتور محرکه‌ای برای رشد اقتصادی باشد، چرا که این صنعت پتانسیل بالایی برای تبدیل به قطب فناوری و دانش‌بنیان در کشور دارد.
عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس خاطرنشان می‌کند: برنامه هفتم توسعه با ارائه مشوق‌های قابل توجه به بخش خصوصی و مردم، تلاش دارد تا سرمایه‌گذاری در صنعت پتروپالایشگاهی را تسهیل کند. یکی از این مشوق‌ها، امکان تهاتر روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام است که به شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاران غیردولتی اجازه می‌دهد تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز خود را از خارج کشور وارد کنند و این امر نقش مهمی در به‌روزرسانی تجهیزات و بهره‌وری بیشتر خواهد داشت. این رویکرد نه تنها به تقویت بخش خصوصی کمک می‌کند، بلکه از وابستگی به تأمین تجهیزات از منابع خارجی به شکل نقدی کاسته و مانع از خروج ارز از کشور می‌شود.
ارائه تنفس خوراک در سال اول؛ مشوق برنامه هفتم به سرمایه‌گذاران این حوزه
وی ادامه می‌دهد: دومین مشوق در برنامه هفتم توسعه، ارائه تنفس خوراک در سال اول به سرمایه‌گذاران است. این اقدام باعث می‌شود شرکت‌های فعال در حوزه پتروپالایشگاه‌ها بتوانند بدون نگرانی از بازگشت سریع سرمایه، در سال‌های ابتدایی فعالیت خود تمرکز بیشتری بر توسعه و بهینه‌سازی فرآیندهای تولیدی داشته باشند. چنین مشوق‌هایی از جمله سیاست‌های هوشمندانه‌ای است که می‌تواند موجب رشد سریع‌تر صنعت پتروپالایشگاهی در کشور شود و مشارکت فعال‌تر بخش غیردولتی را تضمین کند.
فیاضی خاطرنشان می‌کند: اهمیت توسعه پتروپالایشگاه‌ها از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. نخستین و شاید مهم‌ترین جنبه، کاهش وابستگی به خام‌فروشی و جلوگیری از هدررفت منابع طبیعی است. خام‌فروشی نفت، در حالی که سود چندانی برای کشور به همراه ندارد، به عنوان یکی از عوامل اصلی کاهش ارزش افزوده اقتصادی شناخته می‌شود. کشورهای دیگر با تبدیل نفت خام به محصولات پتروشیمیایی و صنعتی، ارزش افزوده چندین برابری ایجاد می‌کنند، در حالی که ایران، به دلیل عدم توسعه کافی صنایع پتروپالایشگاهی، از این مزیت بی‌بهره بوده است. توسعه پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند کشور را از این چرخه معیوب خارج کرده و به سمت اقتصادی با درآمدهای پایدارتر و تنوع‌بخش‌تر هدایت کند.
عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر، توسعه این صنعت نقش مهمی در ایجاد اشتغال و استفاده بهینه از نیروی کار تحصیل‌کرده کشور خواهد داشت. پتروپالایشگاه‌ها، با توجه به ماهیت پیچیده و فناورانه خود، نیازمند تخصص‌های مختلفی در زمینه‌های مهندسی، مدیریت، فناوری اطلاعات و شیمی هستند. این صنعت می‌تواند بستری برای بهره‌مندی از دانش بومی و به کارگیری نیروی انسانی متخصص باشد که در سال‌های اخیر با مشکلاتی مانند بیکاری و مهاجرت روبه‌رو بوده‌اند. ورود جوانان تحصیل‌کرده به این حوزه نه تنها به رشد صنعت کمک می‌کند، بلکه از فرار نخبگان نیز جلوگیری خواهد کرد.
توسعه پتروپالایشگاه‌ها راهکار جایگزین برای تأمین درآمدهای ارزی کشور
وی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مزایای توسعه پتروپالایشگاه‌ها، کاهش وابستگی کشور به واردات محصولات پتروپالایشگاهی است. با گسترش این صنعت، ایران می‌تواند به یکی از تولیدکنندگان بزرگ محصولات پتروپالایشگاهی در منطقه تبدیل شود و نه تنها نیازهای داخلی خود را تأمین کند، بلکه به یکی از صادرکنندگان عمده این محصولات تبدیل شود. این مسئله به‌ویژه در شرایطی که تحریم‌های اقتصادی بر صادرات نفت خام تأثیر منفی گذاشته‌اند، می‌تواند به عنوان یک راهکار جایگزین برای تأمین درآمدهای ارزی کشور مورد توجه قرار گیرد.
فیاضی خاطرنشان می‌کند:: از سوی دیگر، مشارکت بخش خصوصی و مردم در توسعه پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند به رشد و پویایی بیشتر این صنعت منجر شود. حضور فعال بخش خصوصی با استفاده از مشوق‌های برنامه هفتم توسعه، می‌تواند نه تنها سرمایه‌گذاری بیشتری را به این حوزه جذب کند، بلکه موجب رقابت‌پذیری و افزایش بهره‌وری شود.
عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس در ادامه افزود: بنابراین، برنامه هفتم توسعه با تأکید بر توسعه پتروپالایشگاه‌ها و ارائه مشوق‌های جذاب برای بخش خصوصی و مردمی، می‌تواند گام بلندی در جهت تحقق اهداف بلندمدت اقتصادی کشور باشد. این برنامه در صورتی که با جدیت دنبال شود، می‌تواند به کاهش خام‌فروشی، افزایش اشتغال، ارتقای ارزش افزوده، و بهبود وضعیت اقتصادی کشور منجر شود. علاوه بر این، موفقیت این برنامه می‌تواند الگویی برای برنامه‌های توسعه‌ای آینده کشور باشد و ایران را به سمت اقتصادی مستقل‌تر و پایدارتر سوق دهد.
فیاضی در پایان افزود: به طور خلاصه می‌توان گفت؛ برنامه هفتم توسعه یک فرصت پنج ساله است که دولت می‌تواند با اجرای مصوبات آن، زمینه توسعه صنعت پتروپالایشی کشور را از طریق مشارکت فعال بخش خصوصی و مردمی فراهم کند. این اقدام نه تنها به کاهش خام‌فروشی منجر می‌شود، بلکه به بهبود اقتصاد ملی و افزایش ارزش افزوده کمک شایانی خواهد کرد.
نظر شما